[ Pobierz całość w formacie PDF ]
bohatera na Noego (po grecku Nochosa).
126
Nabuchodonozor (Nebukadnezar II), pózniejszy król nowobabilońskiego pań-
stwa (604-562).
127
Ponieważ w przytoczonym niżej wyciągu nie ma mowy o spaleniu świątyni,
przypuszcza się, że fakt ten dodał sam Józef i błędnie umieścił go w czasie panowania
Nabopalassara (626-605), a nie Nabuchodonozora (w r. 587/6).
128
Okres między zburzeniem świątyni za Nabuchodonozora (587/586 druga de-
portacja) a edyktem Cyrusa (538) jest ponad 20 lat krótszy niż podaje Józef tu i w Antiq.
10, 184; 11, l i 20, 233, widocznie przyjmując błędną chronologię na podstawie proroc-
twa Jeremiasza, które mówią o 70 latach (Jr 25, 11 i 29, 10).
129
Cyrus Wielki (Cyrus II Starszy) wstąpił na tron Persów w 559 r., lecz według
najstarszych zródeł pierwszym rokiem jego panowania był rok 538.
130
Podobny sąd o Nabuchodonozorze przytacza Józef, zapewne za zródłem, z któ-
rego zaczerpnął wyciąg z Berososa, w Antiq. 10, 219.
131
Tutaj następuje oczywista glosa: potem znów nieco niżej Berosos jest cytowa-
ny w historii o dawnych czasach".
132
Wyciąg ten przytoczony w Antiq. 10, 220 nn, tu podany jest w przekładzie
Z. Kubiaka z niewielkimi zmianami (zob. Dawne dzieje Izraela, dz. cyt., s. 469).
133
Chodzi o króla Egiptu Necho II (609-595) określonego w urzędowej historio-
grafii chaldejskiej jako satrapa buntownik".
134
Niewątpliwie w bitwie pod Karkemisz (nad Eufratem) 605 r.
135
Albo: pod władzą babilońską" (L).
136
29 lat wg L.
137
Ponieważ w par. 133 o Judei nie było nawet wzmianki, wymienianie tu %7łydów
na pierwszym miejscu każe podejrzewać interpolację, jeśli nie dokonaną przez Józefa, to
przez jakiegoś %7łyda (w dziele Polihistora) zdziwionego brakiem wzmianki o deportacji
za Nabuchodonozora.
138
Tekst zepsuty. W przekładzie uwzględniono sugestię Thackeraya i Herwerde-
na: odnowił" i umocnił".
139
Albo: nie mogli mieć dostępu do miasta przez odwrócenie biegu rzeki" (acce-
dere, Lat).
140
Dokładność informacji Berososa na temat wielkich robót Nabuchodonozora,
a zwłaszcza zbudowania pałacu w 15 dniach, zaświadcza inskrypcja króla (St. D. Lang-
don, Neubabyl. Konigsschriften, Leipzig 1912, s. 139).
141
Był to jeden z tzw. siedmiu cudów świata, tradycyjnie łączony z Semiramidą.
Pełniejsze opowiadanie Ktezjasza jest cytowane przez Diodora II 7 nn.
142
Według pewnego tekstu Berososa (zachowanego przez Euzebiusza Arameń-
skiego i Syncellusa) Nabuchodonozor miał poślubić księżniczkę Amytis, córkę Astyage-
sa, króla Medów.
143
Lekcja tenże pisarz" przyjęta za Naberem.
144
Józef ma na myśli przede wszystkim Ktezjasza (IV w. przed Chr.), który jest
główną powagą dla opowiadania o Semiramidzie i Ninos mitycznych założycielach
państwa asyryjskiego, ale także Deinona, Klitarcha, Strabona, Diodora i innych.
145
Filostrat znany jest nam tylko z dwu wzmianek u Józefa (w tym miejscu i An-
tiq. 10, 228). Pisał na temat dziejów Indii i Fenicji.
146
Megastenes z Jonii (IV/IU w. przed Chr.) przebywał na dworze satrapy perskiej
Arachozji, a pózniej pozostawał w służbie króla syryjskiego Seleukosa Nikatora. Z
ramienia jego posłował do króla zachodnich Indii Czamdragupty i przebywał dłuższy
czas w stolicy Pataliputra (dziś Patna) nad Gangesem. Tu zebrał wiadomości do dzieła o
Indiach w 4 księgach.
147
To samo stwierdzenie Megastenesa Józef przytacza w Antiq. 10, 227 oraz Euze-
biusz (z Abydenosa) w Praep. ev. 9, 41. Być może zapożyczono je ze wspólnego zródła
Aleksandra Polihistora.
148
W par. 132. Jednak cytat, który następuje, nie dostarcza żadnych dowodów dla
twierdzeń Józefa.
149
Azji" wg L Lat.
150
Miasto to leżało na południe od Babilonu.
151
Okręg nad Zatoką Perską.
152
Był to rok zajęcia miasta przez Nabuchodonozora (Jr 52, 29). Natomiast datą
spalenia świątyni był dziewiętnasty rok jego rządów (dokonał tego Nebuzaradan, zob.
2 Krl 25, 8; Jr 52, 12).
153
Okres niewoli liczony od upadku Sedecjasza (587 r.) do dekretu Cyrusa (538 r.
przed Chr.) wynosił 49, według Berososa (par. 146-154), łącznie z Ezd 3, 8 50 lat.
U Jeremiasza 25, 11 (zob. wyżej przyp. 128) i Zachariasza 1,12 jest mowa o 70 latach,
ale liczba ta oznacza długi okres, niekoniecznie 70 lat słonecznych, i odgrywa dużą role
w apokaliptyce.
154
Por. Ezd 4, 24. Drugi rok (tj. 520) oznacza podjęcie przerwanych robót a nie
ukończenie ich, które nastąpiło 4 lata pózniej (tamże 6, 15): rok szósty panowania króla
Dariusza", tj. 516 r.
155
Tekst cytowany niżej został prawdopodobnie zapożyczony od Menandra z Efezu.
156
Itobal II. Wcześniejszy król o tym imieniu był wspomniany w par. 123.
157
Ta sama liczba w Antiq.10, 228 przytoczona za Filostratem.
158
Albo (w klasycznym znaczeniu wyrazu metaksy") w przerwie między ni-
mi", co by zmniejszało sumę lat podaną niżej (159) o l rok. Według Lat. Euseb. (Arm.)
arcykapłan Abbar nazywał się Abalus.
159
Suma lat podanych w par. 156-158 wynosi 55 i 3 miesiące, a więc jest o l rok
większa, niż to wypada z obliczenia Józefa, który zapewne nie wziął w rachubę l roku
panowania Balatora (zob. przyp. 158). Ale i ta liczba jest niezgodna z podaną w par.
154, gdzie suma lat między zburzeniem przybytku i jego odbudową wynosi 50. Wydaje
się, że w powyższym obliczeniu należy wziąć pod uwagę fakt, że odbudowa świątyni
zaczęła się w drugim roku panowania Cyrusa, który, jak Józef powiada niżej, objął rzą-
dy w czternastym roku panowania Hirama, czyli odbudowa ta miała miejsce w 16 a nie
20 roku sprawowania przezeń władzy. Pomniejszając więc tę sumę o 4 lata, otrzymuje
się 50 lat i 3 miesiące.
160
Tekst popsuty. Prawdopodobnie należy czytać: w siedemnastym roku".
161
Zob. przyp. 53.
162
Pitagoras z Samos, filozof grecki z VI w. przed Chr., żył w Jonii, a pózniej
w Wielkiej Grecji. Nie pozostawił po sobie żadnych pism. Przypisuje mu się odkrycie
wielu praw matematycznych i geometrycznych oraz założenie w Krotonie związku reli-
gijno-filozoficznego zwanego pitagorejskim.
163
Mimo że wyrażenia ek pleistu" Józef gdzie indziej (Antiq. 15, 223) używa
w sensie czasowym ( od dawna"), niektórzy tłumacze wolą je tłumaczyć w wysokim
stopniu".
164
Pochodził ze Smyrny (ok. 200 r.). Był autorem ogromnego dzieła pt. %7ływoty,
traktującego o filozofach starożytnych.
165
Albo: mąż oddany wszelkim badaniom".
166
Albo położył się". Może to być aluzja do bajki o kulcie osła u %7łydów (zob.
niżej 2, 80 i nn) i może oślicy Balaama (Lb 22, 27).
167
W przekładzie łacińskim brudnej wody", według Reinacha słonej wody". Do-
kładny sens niejasny.
168
Por. Wj 22, 27; Kpł 19, 16.
169
Antoniusz Diogenes (zob. Porfiriusz, Pythag. 11) i Arystobul (zob. Euzeb.,
Praep. ev. 13, 12, 664 A).
170
Teofrast (ok. 372-287) uczeń i następca Arystotelesa jako głowa szkoły
perypatetyków. Był autorem wielu pism z różnych dziedzin, m.in. traktatu O prawach,
w którym omawiał prawa różnych narodów. Inną wzmiankę jego o %7łydach podaje Eu-
zebiusz (Praep. ev. IX 2, 404A).
171
W języku hebrajskim wyraz ten oznacza to, co ofiarowane bóstwu lub miejscu
świętemu. Józef rozróżnia między formami: korban (Antiq. 4, 73, C. Ap. l, 167) i korbo-
nas (-anas). W pierwszym wypadku przez korban należy rozumieć zyski przypadające
kapłanom z powodu ślubowań, a z czasem charakter sakralny ślubowań (przysięgę to-
warzyszącą ślubowaniu), w drugim forma ta ma znaczenie skarbu świątynnego, tego,
co zostało ofiarowane na cele świątynne (BJ 2, 175).
172
Herodot II, 104. Na miejsce to Józef powołuje się też w Antiq. 8, 262.
173
Są to rzeki w Azji Mniejszej.
174
W Poncie.
175
Dosłownie narody obrzezane".
176
Wyrażenie Syryjczycy palestyńscy" w języku Herodota oznacza Filistynów, [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl rafalstec.xlx.pl
bohatera na Noego (po grecku Nochosa).
126
Nabuchodonozor (Nebukadnezar II), pózniejszy król nowobabilońskiego pań-
stwa (604-562).
127
Ponieważ w przytoczonym niżej wyciągu nie ma mowy o spaleniu świątyni,
przypuszcza się, że fakt ten dodał sam Józef i błędnie umieścił go w czasie panowania
Nabopalassara (626-605), a nie Nabuchodonozora (w r. 587/6).
128
Okres między zburzeniem świątyni za Nabuchodonozora (587/586 druga de-
portacja) a edyktem Cyrusa (538) jest ponad 20 lat krótszy niż podaje Józef tu i w Antiq.
10, 184; 11, l i 20, 233, widocznie przyjmując błędną chronologię na podstawie proroc-
twa Jeremiasza, które mówią o 70 latach (Jr 25, 11 i 29, 10).
129
Cyrus Wielki (Cyrus II Starszy) wstąpił na tron Persów w 559 r., lecz według
najstarszych zródeł pierwszym rokiem jego panowania był rok 538.
130
Podobny sąd o Nabuchodonozorze przytacza Józef, zapewne za zródłem, z któ-
rego zaczerpnął wyciąg z Berososa, w Antiq. 10, 219.
131
Tutaj następuje oczywista glosa: potem znów nieco niżej Berosos jest cytowa-
ny w historii o dawnych czasach".
132
Wyciąg ten przytoczony w Antiq. 10, 220 nn, tu podany jest w przekładzie
Z. Kubiaka z niewielkimi zmianami (zob. Dawne dzieje Izraela, dz. cyt., s. 469).
133
Chodzi o króla Egiptu Necho II (609-595) określonego w urzędowej historio-
grafii chaldejskiej jako satrapa buntownik".
134
Niewątpliwie w bitwie pod Karkemisz (nad Eufratem) 605 r.
135
Albo: pod władzą babilońską" (L).
136
29 lat wg L.
137
Ponieważ w par. 133 o Judei nie było nawet wzmianki, wymienianie tu %7łydów
na pierwszym miejscu każe podejrzewać interpolację, jeśli nie dokonaną przez Józefa, to
przez jakiegoś %7łyda (w dziele Polihistora) zdziwionego brakiem wzmianki o deportacji
za Nabuchodonozora.
138
Tekst zepsuty. W przekładzie uwzględniono sugestię Thackeraya i Herwerde-
na: odnowił" i umocnił".
139
Albo: nie mogli mieć dostępu do miasta przez odwrócenie biegu rzeki" (acce-
dere, Lat).
140
Dokładność informacji Berososa na temat wielkich robót Nabuchodonozora,
a zwłaszcza zbudowania pałacu w 15 dniach, zaświadcza inskrypcja króla (St. D. Lang-
don, Neubabyl. Konigsschriften, Leipzig 1912, s. 139).
141
Był to jeden z tzw. siedmiu cudów świata, tradycyjnie łączony z Semiramidą.
Pełniejsze opowiadanie Ktezjasza jest cytowane przez Diodora II 7 nn.
142
Według pewnego tekstu Berososa (zachowanego przez Euzebiusza Arameń-
skiego i Syncellusa) Nabuchodonozor miał poślubić księżniczkę Amytis, córkę Astyage-
sa, króla Medów.
143
Lekcja tenże pisarz" przyjęta za Naberem.
144
Józef ma na myśli przede wszystkim Ktezjasza (IV w. przed Chr.), który jest
główną powagą dla opowiadania o Semiramidzie i Ninos mitycznych założycielach
państwa asyryjskiego, ale także Deinona, Klitarcha, Strabona, Diodora i innych.
145
Filostrat znany jest nam tylko z dwu wzmianek u Józefa (w tym miejscu i An-
tiq. 10, 228). Pisał na temat dziejów Indii i Fenicji.
146
Megastenes z Jonii (IV/IU w. przed Chr.) przebywał na dworze satrapy perskiej
Arachozji, a pózniej pozostawał w służbie króla syryjskiego Seleukosa Nikatora. Z
ramienia jego posłował do króla zachodnich Indii Czamdragupty i przebywał dłuższy
czas w stolicy Pataliputra (dziś Patna) nad Gangesem. Tu zebrał wiadomości do dzieła o
Indiach w 4 księgach.
147
To samo stwierdzenie Megastenesa Józef przytacza w Antiq. 10, 227 oraz Euze-
biusz (z Abydenosa) w Praep. ev. 9, 41. Być może zapożyczono je ze wspólnego zródła
Aleksandra Polihistora.
148
W par. 132. Jednak cytat, który następuje, nie dostarcza żadnych dowodów dla
twierdzeń Józefa.
149
Azji" wg L Lat.
150
Miasto to leżało na południe od Babilonu.
151
Okręg nad Zatoką Perską.
152
Był to rok zajęcia miasta przez Nabuchodonozora (Jr 52, 29). Natomiast datą
spalenia świątyni był dziewiętnasty rok jego rządów (dokonał tego Nebuzaradan, zob.
2 Krl 25, 8; Jr 52, 12).
153
Okres niewoli liczony od upadku Sedecjasza (587 r.) do dekretu Cyrusa (538 r.
przed Chr.) wynosił 49, według Berososa (par. 146-154), łącznie z Ezd 3, 8 50 lat.
U Jeremiasza 25, 11 (zob. wyżej przyp. 128) i Zachariasza 1,12 jest mowa o 70 latach,
ale liczba ta oznacza długi okres, niekoniecznie 70 lat słonecznych, i odgrywa dużą role
w apokaliptyce.
154
Por. Ezd 4, 24. Drugi rok (tj. 520) oznacza podjęcie przerwanych robót a nie
ukończenie ich, które nastąpiło 4 lata pózniej (tamże 6, 15): rok szósty panowania króla
Dariusza", tj. 516 r.
155
Tekst cytowany niżej został prawdopodobnie zapożyczony od Menandra z Efezu.
156
Itobal II. Wcześniejszy król o tym imieniu był wspomniany w par. 123.
157
Ta sama liczba w Antiq.10, 228 przytoczona za Filostratem.
158
Albo (w klasycznym znaczeniu wyrazu metaksy") w przerwie między ni-
mi", co by zmniejszało sumę lat podaną niżej (159) o l rok. Według Lat. Euseb. (Arm.)
arcykapłan Abbar nazywał się Abalus.
159
Suma lat podanych w par. 156-158 wynosi 55 i 3 miesiące, a więc jest o l rok
większa, niż to wypada z obliczenia Józefa, który zapewne nie wziął w rachubę l roku
panowania Balatora (zob. przyp. 158). Ale i ta liczba jest niezgodna z podaną w par.
154, gdzie suma lat między zburzeniem przybytku i jego odbudową wynosi 50. Wydaje
się, że w powyższym obliczeniu należy wziąć pod uwagę fakt, że odbudowa świątyni
zaczęła się w drugim roku panowania Cyrusa, który, jak Józef powiada niżej, objął rzą-
dy w czternastym roku panowania Hirama, czyli odbudowa ta miała miejsce w 16 a nie
20 roku sprawowania przezeń władzy. Pomniejszając więc tę sumę o 4 lata, otrzymuje
się 50 lat i 3 miesiące.
160
Tekst popsuty. Prawdopodobnie należy czytać: w siedemnastym roku".
161
Zob. przyp. 53.
162
Pitagoras z Samos, filozof grecki z VI w. przed Chr., żył w Jonii, a pózniej
w Wielkiej Grecji. Nie pozostawił po sobie żadnych pism. Przypisuje mu się odkrycie
wielu praw matematycznych i geometrycznych oraz założenie w Krotonie związku reli-
gijno-filozoficznego zwanego pitagorejskim.
163
Mimo że wyrażenia ek pleistu" Józef gdzie indziej (Antiq. 15, 223) używa
w sensie czasowym ( od dawna"), niektórzy tłumacze wolą je tłumaczyć w wysokim
stopniu".
164
Pochodził ze Smyrny (ok. 200 r.). Był autorem ogromnego dzieła pt. %7ływoty,
traktującego o filozofach starożytnych.
165
Albo: mąż oddany wszelkim badaniom".
166
Albo położył się". Może to być aluzja do bajki o kulcie osła u %7łydów (zob.
niżej 2, 80 i nn) i może oślicy Balaama (Lb 22, 27).
167
W przekładzie łacińskim brudnej wody", według Reinacha słonej wody". Do-
kładny sens niejasny.
168
Por. Wj 22, 27; Kpł 19, 16.
169
Antoniusz Diogenes (zob. Porfiriusz, Pythag. 11) i Arystobul (zob. Euzeb.,
Praep. ev. 13, 12, 664 A).
170
Teofrast (ok. 372-287) uczeń i następca Arystotelesa jako głowa szkoły
perypatetyków. Był autorem wielu pism z różnych dziedzin, m.in. traktatu O prawach,
w którym omawiał prawa różnych narodów. Inną wzmiankę jego o %7łydach podaje Eu-
zebiusz (Praep. ev. IX 2, 404A).
171
W języku hebrajskim wyraz ten oznacza to, co ofiarowane bóstwu lub miejscu
świętemu. Józef rozróżnia między formami: korban (Antiq. 4, 73, C. Ap. l, 167) i korbo-
nas (-anas). W pierwszym wypadku przez korban należy rozumieć zyski przypadające
kapłanom z powodu ślubowań, a z czasem charakter sakralny ślubowań (przysięgę to-
warzyszącą ślubowaniu), w drugim forma ta ma znaczenie skarbu świątynnego, tego,
co zostało ofiarowane na cele świątynne (BJ 2, 175).
172
Herodot II, 104. Na miejsce to Józef powołuje się też w Antiq. 8, 262.
173
Są to rzeki w Azji Mniejszej.
174
W Poncie.
175
Dosłownie narody obrzezane".
176
Wyrażenie Syryjczycy palestyńscy" w języku Herodota oznacza Filistynów, [ Pobierz całość w formacie PDF ]