[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W r. 1124 zalozyli kupcy z Bremy i z Lubeki w Jerozolimie schronisko dla
pielgrzymów niemieckich; oddano je pod zarzad wloskiego zakonu rycerskiego
Joannitów. Drugim takim zakonem byl francuski Templaryuszów. Trzecim zas
stal sie zalozony okolo niemieckiego schroniska w r. 1191, podczas trzeciej
wyprawy krzyzowej, niemiecki zakon rycerski, znany u nas potem pod nazwa
Krzyzaków.
Celem schroniska jerozolimskiego bylo dostarczyc patnikom do Grobu
Zbawiciela dachu nad glowa, strawy, opieki w chorobie i odziezy. Z wielkich
urzedów najstarszym tez byl s z p i t a l n i k (Spittler), a skoro na wszystko
trzeba pieniedzy, wiec zapewne i podskarbi (Tressler). W milosierdziu
sredniowiecza wazne zajmuje miejsce rozdawnictwo szat, totez od samego
poczatku istnieje w tem niemieckiem przytulisku szatny (Trappir). Kiedy
odlaczono sie od Joannitów, ustanowiono, jako zwierzchnika i zawiadowce
glównego, komtura, w czem nasladowano organizacje wloska. Kiedy utworzono
rycerski zakon, wybrano przywódce wojennego, marszalka (Marschall). Ci byli
najwyzszymi dostojnikami Zakonu i stanowili rade przyboczna glowy Zakonu,
W. Mistrza.
Zakon stal sie zrenica w oku niemieckiego spoleczenstwa. Posypaly sie
fundacje, a kiedy trzeba bylo przeniesc sie do Europy, organizuje sie jedna
prowincja Zakonu po drugiej: frankonska, szwabska, alzacka, utrechtska i inne
pózniejsze. Siedziba W. Mistrza byla z razu Wenecja. Potem powolano
Krzyzaków na Wegry, ale gdy zabrali sie tam do zakladania wlasnego panstwa
kosztem Wegier, wypedzono ich. Lepiej poszczescilo sie im w Polsce.
Przywolani z porady Henryka Brodatego wroclawskiego przez Konrada
mazowieckiego, osiedlili sie faktycznie w r. 1230 tuz pod Toruniem (grodek ich
Strona 43
Dzieje administracji
pierwszy: Vogelsang). Zaczeli od razu od falszowania dokumentów i od sporów
z biskupem pruskim, Krystynem. W r. 1236 polaczyli sie z nimi w jeden Zakon
inflanccy Kawalerowie Mieczowi, którzy tedy od tego roku przestaja istniec, a
Krzyzacy zyskuja nowa prowincje w Inflanciech.
W roku 1251 wyprawil W. Mistrz do Prus zwierzchnika prowincyj niemieckich
(deutschmeistra) Eberharda von Sayn celem ostatecznego zorganizowania
prowincji pruskiej. Skladala sie ona nie z samej tylko poganskiej ziemi
Prusaków, która dopiero miala byc zdobyta, ale tez z krain polskich,
ofiarowanych im na siedzibe, zeby tem skuteczniej bronili Mazowsza od
pruskiej dziczy. Byla to ziemia chelminska. Duzo konwentów krzyzackich
stanelo w chelminskiej ziemi, zanim poczeli zakladac je na ziemi pruskiej; i
zawsze, az do konca, staly "domy" krzyzackie gesto na ziemi polskiej,
chrzescijanskiej, a z rzadka tylko i w wielkiem oddaleniu od siebie posród
pogan, wytepionych nastepnie Prusaków.
"Domy" chelminskie wiodly zycie gromadne, podczas gdy tamte zyly w
odosobnieniu. Say urzadzil z chelminskich od razu "komturstwo
prowincjonalne", a w przyszlosci mialy powstac podobnez "prowincje
komturskie" w ziemiach pruskich: Sambija, Natangen, Gerdawa, Barten. Na
czele kazdego grodu Zakonu stoi komtur; na czele prowincji komturskiej
Landcomthur, a zwierzchnikiem wszystkich pieciu landkomturów ma byc
landmeister, równoznaczny inflanckiemu i niemieckiemu, ale plan ten nie
spelnil sie nigdy. Konwenty innych krain byly nawet za czasów
najswietniejszego rozkwitu Zakonu wielce od siebie oddalone w porównaniu z
ciasnem skupieniem ich w Chelminszczyznie.
Zaszly tymczasem okolicznosci, które zmienily gruntownie system
administracyjny Zakonu, gdyz zmienilo sie cale jego stanowisko nad Baltykiem.
Do roku 1282 byla to druzyna rycerska, majaca stale oparcie w
Chelminszczyznie, a dazaca do opanowania i skolonizowania kraju poganskiego
Prusaków. W roku 1282 poczyna Zakon wchodzic na zupelnie inne tory. W
owym roku staje uklad miedzy Krzyzakami a ksieciem pomorskim Msczugiem
(Mestvinus), moca którego nabywaja ziemie gniewska i ksiestwo swiecieskie
(nie jest to wprawdzie pierwszy krok Zakonu na lewy brzeg Wisly, lecz
pierwsze ulegalizowanie go). Niebawem, w roku 1304 Leszko kujawski
zastawia u Krzyzaków ziemie michalowska, a w dwa lata pózniej Zakon
przekracza faktycznie Drwece. W roku 1308 nastepuje oslawiona rzez Gdanska
i Tczewa przez niemieckich "rycerzy N. Maryi Panny". W roku 1330 kupuja
Krzyzacy w kancelarji Jana Luksemburczyka dokument donacyjny na ziemie
dobrzynska; odtad czyhano tylko na sposobnosc zagarniecia Kujaw.
Czemzez byly dawne plany Sayna wobec nowego planu, zeby zalozyc wielkie
panstwo niemieckie nad Baltykiem od ujscia Odry do Finskiej zatoki? W r. 1309
przyjezdza na pólnoc po raz pierwszy Wielki Mistrz. Od roku 1324 Malborg jest
uznany urzedowo za stolice calego Zakonu.
Nastepuje nowa organizacja kraju. Porzuca sie "prowincje komturskie", a nowy
system urzadza drobniejsze jednostki administracyjne, podlegle wprost [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl rafalstec.xlx.pl
W r. 1124 zalozyli kupcy z Bremy i z Lubeki w Jerozolimie schronisko dla
pielgrzymów niemieckich; oddano je pod zarzad wloskiego zakonu rycerskiego
Joannitów. Drugim takim zakonem byl francuski Templaryuszów. Trzecim zas
stal sie zalozony okolo niemieckiego schroniska w r. 1191, podczas trzeciej
wyprawy krzyzowej, niemiecki zakon rycerski, znany u nas potem pod nazwa
Krzyzaków.
Celem schroniska jerozolimskiego bylo dostarczyc patnikom do Grobu
Zbawiciela dachu nad glowa, strawy, opieki w chorobie i odziezy. Z wielkich
urzedów najstarszym tez byl s z p i t a l n i k (Spittler), a skoro na wszystko
trzeba pieniedzy, wiec zapewne i podskarbi (Tressler). W milosierdziu
sredniowiecza wazne zajmuje miejsce rozdawnictwo szat, totez od samego
poczatku istnieje w tem niemieckiem przytulisku szatny (Trappir). Kiedy
odlaczono sie od Joannitów, ustanowiono, jako zwierzchnika i zawiadowce
glównego, komtura, w czem nasladowano organizacje wloska. Kiedy utworzono
rycerski zakon, wybrano przywódce wojennego, marszalka (Marschall). Ci byli
najwyzszymi dostojnikami Zakonu i stanowili rade przyboczna glowy Zakonu,
W. Mistrza.
Zakon stal sie zrenica w oku niemieckiego spoleczenstwa. Posypaly sie
fundacje, a kiedy trzeba bylo przeniesc sie do Europy, organizuje sie jedna
prowincja Zakonu po drugiej: frankonska, szwabska, alzacka, utrechtska i inne
pózniejsze. Siedziba W. Mistrza byla z razu Wenecja. Potem powolano
Krzyzaków na Wegry, ale gdy zabrali sie tam do zakladania wlasnego panstwa
kosztem Wegier, wypedzono ich. Lepiej poszczescilo sie im w Polsce.
Przywolani z porady Henryka Brodatego wroclawskiego przez Konrada
mazowieckiego, osiedlili sie faktycznie w r. 1230 tuz pod Toruniem (grodek ich
Strona 43
Dzieje administracji
pierwszy: Vogelsang). Zaczeli od razu od falszowania dokumentów i od sporów
z biskupem pruskim, Krystynem. W r. 1236 polaczyli sie z nimi w jeden Zakon
inflanccy Kawalerowie Mieczowi, którzy tedy od tego roku przestaja istniec, a
Krzyzacy zyskuja nowa prowincje w Inflanciech.
W roku 1251 wyprawil W. Mistrz do Prus zwierzchnika prowincyj niemieckich
(deutschmeistra) Eberharda von Sayn celem ostatecznego zorganizowania
prowincji pruskiej. Skladala sie ona nie z samej tylko poganskiej ziemi
Prusaków, która dopiero miala byc zdobyta, ale tez z krain polskich,
ofiarowanych im na siedzibe, zeby tem skuteczniej bronili Mazowsza od
pruskiej dziczy. Byla to ziemia chelminska. Duzo konwentów krzyzackich
stanelo w chelminskiej ziemi, zanim poczeli zakladac je na ziemi pruskiej; i
zawsze, az do konca, staly "domy" krzyzackie gesto na ziemi polskiej,
chrzescijanskiej, a z rzadka tylko i w wielkiem oddaleniu od siebie posród
pogan, wytepionych nastepnie Prusaków.
"Domy" chelminskie wiodly zycie gromadne, podczas gdy tamte zyly w
odosobnieniu. Say urzadzil z chelminskich od razu "komturstwo
prowincjonalne", a w przyszlosci mialy powstac podobnez "prowincje
komturskie" w ziemiach pruskich: Sambija, Natangen, Gerdawa, Barten. Na
czele kazdego grodu Zakonu stoi komtur; na czele prowincji komturskiej
Landcomthur, a zwierzchnikiem wszystkich pieciu landkomturów ma byc
landmeister, równoznaczny inflanckiemu i niemieckiemu, ale plan ten nie
spelnil sie nigdy. Konwenty innych krain byly nawet za czasów
najswietniejszego rozkwitu Zakonu wielce od siebie oddalone w porównaniu z
ciasnem skupieniem ich w Chelminszczyznie.
Zaszly tymczasem okolicznosci, które zmienily gruntownie system
administracyjny Zakonu, gdyz zmienilo sie cale jego stanowisko nad Baltykiem.
Do roku 1282 byla to druzyna rycerska, majaca stale oparcie w
Chelminszczyznie, a dazaca do opanowania i skolonizowania kraju poganskiego
Prusaków. W roku 1282 poczyna Zakon wchodzic na zupelnie inne tory. W
owym roku staje uklad miedzy Krzyzakami a ksieciem pomorskim Msczugiem
(Mestvinus), moca którego nabywaja ziemie gniewska i ksiestwo swiecieskie
(nie jest to wprawdzie pierwszy krok Zakonu na lewy brzeg Wisly, lecz
pierwsze ulegalizowanie go). Niebawem, w roku 1304 Leszko kujawski
zastawia u Krzyzaków ziemie michalowska, a w dwa lata pózniej Zakon
przekracza faktycznie Drwece. W roku 1308 nastepuje oslawiona rzez Gdanska
i Tczewa przez niemieckich "rycerzy N. Maryi Panny". W roku 1330 kupuja
Krzyzacy w kancelarji Jana Luksemburczyka dokument donacyjny na ziemie
dobrzynska; odtad czyhano tylko na sposobnosc zagarniecia Kujaw.
Czemzez byly dawne plany Sayna wobec nowego planu, zeby zalozyc wielkie
panstwo niemieckie nad Baltykiem od ujscia Odry do Finskiej zatoki? W r. 1309
przyjezdza na pólnoc po raz pierwszy Wielki Mistrz. Od roku 1324 Malborg jest
uznany urzedowo za stolice calego Zakonu.
Nastepuje nowa organizacja kraju. Porzuca sie "prowincje komturskie", a nowy
system urzadza drobniejsze jednostki administracyjne, podlegle wprost [ Pobierz całość w formacie PDF ]